Muszyna

Do Muszyny położonej nad dążącym od strony Tatr południowej Popradem (...), tam gdzie Szczawnik w jego bystrze wpada i gdzie Kryniczanka się sączy wraz z Mochnaczką idącą aż od Tylicza, otoczonego wspomnieniami z czasów konfederacji barskiej, a dzieje się to pod zamkowym wzgórzem, na nim zbudowane zamczysko strzegło przed Węgrami tego zbiegu wód, strzegło i w ruinę popadło, tam gdzie pod wspaniałymi bukowymi lasami, u samej granicy słowackiej przycupnął Leluchów, potokiem przepołowiony na zamożnie zabudowaną część słowacką z białym, szpiczastym kościołem, i na zrujnowaną, niegdyś łemkowską, z wielobaniastą cerkwią, od północy całą kotlinę chronią Jaworzyna Krynicka i Runek- do Muszyny prowadzą różne rzeczywiste drogi. Tytuły sławy poetyckiej Harasymowicza i jego wyobraźni, tematu jakże bogatego, a dotąd nie eksploatowanego przez innych, tutaj się głównie mieszczą. W obrębie pięknego i pogodnego, przychylnego sadom, pasiekom, ludziom i pogodom powiatu nowosądeckiego.

/w:/ Almanach Muszyny 1991, s.36

Region muszyński, zarówno w przeszłości, jak i w czasach dzisiejszych, otwierał dla literatury swe podwoje, inspirując twórczo liczne grono pisarzy. Ten piękny zakątek Polski zachwycał i zachwyca artystów bogactwem przyrody, urodą górskiego krajobrazu, charakterystyczną, choć dziś zachowaną już tylko szczątkowo, dawną architekturą, czy też oryginalnymi, niespotykanymi w innych częściach kraju zwyczajami ludowymi i legendami.

Odrębność obyczajów wynikała ze specyficznego sąsiedztwa i częściowo wymieszania się grup etnicznych Polaków oraz napływających tu od schyłku średniowiecza Wołochów i Rubinów, zwanych później Łemkami. Również sztuka ludowa – świecka i sakralna – zachwycała wielu ludzi pióra czy pędzla. Wśród nich znalazły się takie znakomitości, jak Jan Kochanowski czy Jan Matejko.

Dla poezji współczesnej „odkrył” Muszynę Jerzy Harasymowicz, założył nawet grupę literacką pod tą nazwą. Grupa „Muszyna” skupiała pisarzy, głównie poetów, a nazwiska ich należą dziś do czołowych w naszej literaturze. Poeci z grupy „Wylicz”, wówczas jednej z młodszych w kraju, byli także zafascynowani złożonymi problemami tego zakątka Polski. Sprawy rozgrywające się tutaj były pretekstem do roztrząsania i rozwiązywania problemów ogólnoludzkich.

Wiele tematów dla swego pisarstwa znajdowali w Muszynie, Krynicy, Tyliczu czy Żegiestowie prozaicy. Tu umiejscawiali akcje swych utworów między innymi: Józef Ignacy Kraszewski, Franciszek (Frank) Kmietowicz, Stanisław Pagaczewski, Adam Badaj i inni,
(…)

Oprócz pisarzy z zewnątrz, na których region muszyński oddziałał twórczo i zauroczył ich, są także autorzy wywodzący się z owej ziemi. Do nich należy urodzony w Muszynie, a piszący w Kanadzie, wymieniony już Franciszek Kmietowicz oraz drugi rodowity muszynianin – Adam Ziemianin.
(…)

Adam Ziemianin: Region muszyński w literaturze i poezji /w:/ Almanach Muszyński 1992, s.5-11.